جنگل دانش پکن: سمفونی طبیعت و معماری در کتابخانه ای برای آینده
به گزارش مجله وبلاگ فروش، پایتخت چین، پکن، در فوریه 2024 شاهد گشایش یکی از برجسته‌ترین و جدیدترین نمادهای فرهنگی خود بود: کتابخانه شهر پکن (Beijing City Library). این بنای باشکوه که در منطقه تونگژو، واقع در شرق پکن، سر برآورده، نه تنها یک مرکز دانش‌اندوزی نوین، بلکه یک دستاورد معماری قابل توجه در مقیاس جهانی به شمار می‌رود. این کتابخانه با داشتن بزرگترین فضای مطالعه اقلیمی (climatized reading space) در جهان، تجربه‌ای بی‌نظیر را برای دوستداران کتاب و پژوهشگران فراهم می‌آورد و تعهد پکن را به ایجاد محیط‌هایی بهینه برای کاربران نشان می‌دهد. طراحی و اجرای این پروژه عظیم، حاصل همکاری شرکت معماری بین‌المللی Snøhetta از نروژ و استودیوی محلی ECADI از چین است؛ ترکیبی که اغلب به خلق آثاری می‌انجامد که هم از نوآوری‌های جهانی بهره‌مندند و هم به زمینه فرهنگی خود احترام می‌گذارند. با هزینه‌ای بالغ بر 1.45 میلیارد یوان (حدود 199 میلیون دلار آمریکا) و گنجایش بیش از 8 میلیون جلد کتاب، این کتابخانه نمادی از سرمایه‌گذاری کلان چین در زیرساخت‌های فرهنگی و دانشی است.اهمیت کتابخانه شهر پکن فراتر از یک ساختمان منفرد است. این پروژه بخشی از یک استراتژی بزرگتر توسعه شهری و تمرکززدایی فرهنگی در پکن محسوب می‌شود. واقع شدن آن در منطقه تونگژو، که به عنوان "دروازه شرقی پکن" و یک مرکز فرهنگی در حال رشد شناخته می‌شود، اتفاقی نیست. این کتابخانه یکی از سه ساختمان فرهنگی مهمی است که با هدف دگرگون ساختن تونگژو به یک مقصد هنری و فرهنگی پرجنب‌وجوش و سرزنده ساخته شده‌اند. این رویکرد نشان‌دهنده تلاش پکن برای توسعه متوازن مناطق پیرامونی، توزیع مراکز فرهنگی فراتر از هسته تاریخی شهر و در نهایت، کاهش فشار بر مرکز و ایجاد فرصت‌های نوین در مناطق جدید است؛ روندی که در بسیاری از کلان‌شهرهای جهان برای ایجاد چندین قطب فرهنگی و اقتصادی دنبال می‌شود.از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری هنگفتی که صرف ساخت این کتابخانه با ظرفیت عظیم 8 میلیون کتاب شده ، آن هم در عصری که بسیاری از منابع اطلاعاتی به سرعت به سوی دیجیتالی شدن پیش می‌روند، بسیار قابل تأمل است. این اقدام بیانگر اعتقاد راسخ به اهمیت پایدار فضاهای فیزیکی برای یادگیری، پژوهش، تعاملات اجتماعی و به اشتراک‌گذاری دانش است. چنین سرمایه‌گذاری عظیمی، چین را به عنوان کشوری مطرح می‌کند که به طور جدی در زیرساخت‌های دانش‌بنیان و فرهنگی در تراز جهانی سرمایه‌گذاری می‌کند و می‌تواند الهام‌بخش سایر کشورها در ارج نهادن به فضاهای عمومی معرفت‌محور باشد.
برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با bestcanadatours.com مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.
فلسفه وجودی: پیوند کتاب، انسان و طبیعت در عصر دیجیتال
طراحان کتابخانه شهر پکن از همان ابتدا هدفی فراتر از ایجاد یک مخزن کتاب را در سر داشتند. آن‌ها به دنبال بازنگری در مفهوم کتابخانه در قرن بیست و یکم و خلق فضایی بودند که بتواند ارتباطات عاطفی عمیقی بین کتاب‌ها، مردم و چشم‌اندازهای طبیعی پیرامون برقرار سازد. در دورانی که اطلاعات به طور فزاینده‌ای در قالب دیجیتال عرضه می‌شوند و دسترسی به آن‌ها آسان‌تر از همیشه است ، این کتابخانه آگاهانه تجربه لمسی و غوطه‌ور شدن در دنیای کتاب‌های فیزیکی را ارج می‌نهد و آن را جشن می‌گیرد. این مکان نه تنها برای دسترسی به دانش، بلکه برای تقویت پیوندهای انسانی، مبارزه با انزوای ناشی از فناوری و ایجاد حس تعلق به جامعه طراحی شده است، امری که به ویژه در شهرهای بزرگ و پرشتاب امروزی اهمیت فزاینده‌ای دارد.فلسفه اصلی این پروژه، ایجاد فضایی عمومی برای یادگیری، به اشتراک‌گذاری دانش و گفتگوهای علمی بوده، در حالی که ارتباطات انسانی در اولویت قرار گرفته‌اند. رابرت گرینوود، از شرکای شرکت Snøhetta، این دیدگاه را به زیبایی بیان می‌کند: "اینجا مکانی است که می‌توانی زیر درختی بنشینی و کتاب مورد علاقه‌ات را بخوانی. کتابخانه شهر پکن کیفیتی بین نسلی دارد، جایی که داستان‌هایت را برای کودکان نقل می‌کنی و آن‌ها را با عناوینی که دوست داشته‌ای آشنا می‌کنی.". این سخنان بر جنبه انسانی، اجتماعی و انتقال فرهنگی فضا تأکید دارد و نشان می‌دهد که کتابخانه چگونه می‌تواند به پادزهری برای انزوای دیجیتال و تقویت‌کننده جامعه تبدیل شود.در شهرهای بزرگ و متراکمی چون پکن، که دسترسی به طبیعت بکر و دست‌نخورده اغلب محدود است، کتابخانه شهر پکن نمونه‌ای درخشان از چگونگی بازآفرینی و ادغام عناصر و تجربیات طبیعی در بافت شهری از طریق طراحی نوآورانه معماری است. این کتابخانه به دنبال ایجاد ارتباط عاطفی با "چشم‌اندازهای طبیعی فراتر از آن" است و این مهم را از طریق عناصر طراحی داخلی مانند ستون‌های درخت‌مانند و دره مرکزی که طبیعت را به قلب فضا می‌کشانند، محقق می‌سازد. این رویکرد، فراتر از صرفاً قرار دادن یک ساختمان در کنار فضای سبز است؛ در اینجا، خود معماری به تجسمی از طبیعت تبدیل می‌شود و نوعی "طبیعت شبیه‌سازی‌شده" یا "طبیعت ثانویه" را خلق می‌کند که نیاز فطری انسان به ارتباط با جهان طبیعی را در محیطی کاملاً انسان‌ساخت برآورده می‌سازد.
معماری الهام‌گرفته از طبیعت: از سایه‌سار درختان جینکو تا دره دانش
کتابخانه شهر پکن، با الهام از عناصر طبیعی و تلفیق آن‌ها با فناوری‌های نوین ساخت، تجربه‌ای منحصربه‌فرد از حضور در یک فضای فرهنگی را ارائه می‌دهد. این الهام در بخش‌های مختلف معماری بنا، از سقف گرفته تا فضاهای داخلی، به شکلی هنرمندانه متجلی شده است.
سایه‌بان جنگلی از برگ‌های جینکو
یکی از چشمگیرترین ویژگی‌های معماری کتابخانه، سقف آن است که همچون سایه‌بانی گسترده بر فراز فضای مطالعه قرار گرفته است. این سقف از ستون‌هایی باریک و بلند تشکیل شده که در بخش بالایی خود به پنل‌هایی زیبا، شبیه به برگ‌های درخت جینکو، منشعب می‌شوند و فضایی جنگل‌مانند را در داخل کتابخانه ایجاد می‌کنند. انتخاب درخت جینکو، که گونه‌ای بومی چین با قدمتی 290 میلیون ساله است، نه تنها از نظر زیبایی‌شناسی قابل توجه است، بلکه بار معنایی عمیقی نیز دارد و به میراث طبیعی و فرهنگی پکن اشاره می‌کند. این ستون‌های عظیم در یک شبکه منظم 14×14 متری توزیع شده‌اند و ارتفاع هر یک به حدود 22 متر می‌رسد که شامل یک ستون بتنی 20.5 متری و یک تیغه فولادی 1.5 متری در قسمت فوقانی است. برای تکمیل این تصویر طبیعی، درختان واقعی جینکو نیز در ورودی‌های فضای طبیعی کتابخانه کاشته شده‌اند. این "جنگل" داخلی، نور روز را از طریق روزنه‌های کوچک تعبیه‌شده بین "گلبرگ‌ها" یا پنل‌های سقف به شکلی ملایم و یکنواخت به داخل فضا هدایت می‌کند و محیطی آرام و دلپذیر برای مطالعه و تفکر فراهم می‌آورد. ساختار مدولار این ستون‌ها نیز علاوه بر ایجاد حس آرامش و پناه، به کارایی در ساخت و کاهش ضایعات مصالح کمک شایانی کرده است.
دره (Valley): قلب تپنده کتابخانه
در کانون این بنای عظیم، یک دهلیز (آتریوم) باشکوه به ارتفاع 16 متر قرار دارد که "دره" (Valley) نام گرفته و به عنوان مسیر اصلی گردش و شریان حیاتی ساختمان عمل می‌کند. طراحی این فضای پویا و سیال، با الهام از مسیر پر پیچ و خم رودخانه تونگهویی (Tonghui River) که در نزدیکی کتابخانه جریان دارد، صورت گرفته است و ارتباطی نمادین با زمینه طبیعی و فرهنگی منطقه برقرار می‌کند. "دره" شامل بخش‌های تپه‌مانند و تراس‌های پلکانی است که با صندلی‌های طبقه‌ای، پله‌ها و قفسه‌های کتاب پوشانده شده‌اند. این عناصر، فضاهای غیررسمی و متنوعی را برای استراحت، گفتگو، مطالعه آرام و یا حتی برگزاری رویدادهای کوچک ایجاد می‌کنند. یک پیاده‌روی مارپیچ از مرکز این تالار پذیرایی می‌گذرد، ورودی‌های شمالی و جنوبی کتابخانه را به یکدیگر متصل ساخته و بازدیدکنندگان را به سوی سایر فضاهای داخلی هدایت می‌کند. در زیر این تپه‌ها و تراس‌ها، مناطق مطالعه نیمه‌خصوصی و اتاق‌های کنفرانس با طراحی هوشمندانه تعبیه شده‌اند که فضایی آرام‌تر و متمرکزتر را برای کاربران فراهم می‌آورند. "دره" با این طراحی نوآورانه، پویایی و تنوع را به محیط کتابخانه می‌بخشد و آن را از یک مکان صرفاً برای مطالعه به یک مرکز اجتماعی پرجنب‌وجوش تبدیل می‌کند.
نمای شیشه‌ای و ارتباط با بیرون
ساختمان کتابخانه شهر پکن دارای نمای شیشه‌ای وسیع و شفافی است که ارتباط بصری قدرتمندی بین فضای داخلی و منظر شهری و طبیعی اطراف برقرار می‌کند و مرز بین درون و بیرون را کمرنگ می‌سازد. این نما از نوع شیشه چین‌دار خودایستا (self-supporting pleated glass facade) است که به عنوان اولین نمونه در نوع خود در چین محسوب می‌شود. شفافیت بالای این نما باعث می‌شود فعالیت‌های داخلی کتابخانه برای رهگذران قابل مشاهده باشد و آن‌ها را به ورود و کاوش در این فضای فرهنگی دعوت کند. طراحی این نما به گونه‌ای است که امکان حرکت و تحمل بارهای وارده از سقف باریک و گسترده کتابخانه را داشته باشد، که خود یک نوآوری فنی قابل توجه به شمار می‌رود. این نمای شیشه‌ای نه تنها نور طبیعی فراوانی را به داخل هدایت کرده و به کاهش مصرف انرژی برای روشنایی کمک می‌کند، بلکه کتابخانه را به عنصری زنده و تعاملی در منظر شهری تبدیل می‌نماید.معماری کتابخانه پکن نمونه‌ای برجسته از بیومیمیکری (الهام از سامانه‌های طبیعی) است که به سمت ایجاد یک "اکوسیستم داخلی" حرکت می‌کند. الهام از درختان جینکو و دره رودخانه صرفاً یک تقلید فرمی نیست. ستون‌های جینکو علاوه بر نقش سازه‌ای و زیبایی‌شناختی، در کنترل اقلیم، نورپردازی و حتی آکوستیک فضا نیز نقش دارند. "دره" نیز به عنوان یک عنصر الهام‌گرفته از طبیعت، جریان حرکت، توزیع فضاها و تعاملات اجتماعی را در کتابخانه شکل می‌دهد. این عناصر به طور هماهنگ با یکدیگر کار می‌کنند تا یک محیط داخلی پویا، پاسخگو و چندعملکردی ایجاد کنند، شبیه به آنچه در اکوسیستم‌های طبیعی مشاهده می‌شود. این رویکرد یک گام فراتر از صرفاً "سبز" بودن ساختمان است و به معنای واقعی کلمه، طبیعت را در تار و پود معماری می‌تند.در نتیجه این رویکرد، کتابخانه پکن با خلق یک "منظر داخلی" (interior landform/landscape) متمایز، تجربه فضایی را در اولویت قرار می‌دهد. توصیفاتی مانند "منظره داخلی زیر سقفی از سایه‌بان‌ها" ، "تپه‌هایی که زمین، نشیمن و قفسه را شکل می‌ده دهند" ، و "فضای داخلی مجسمه‌وار" همگی به این ایده اشاره دارند. بازدیدکنندگان در این فضا نه تنها با کتاب‌ها، بلکه با یک "منظر" طراحی‌شده، متنوع و پویا روبرو می‌شوند که حس کاوش، کشف و شگفتی را در آن‌ها برمی‌انگیزد. این با کتابخانه‌های سنتی که اغلب بر سازماندهی خطی، یکنواخت و قابل پیش‌بینی فضا تأکید دارند، کاملاً متفاوت است. این "منظر داخلی" می‌تواند بر نحوه تعامل کاربران با فضا و اطلاعات تأثیر بگذارد، مطالعه را به تجربه‌ای پویاتر و جذاب‌تر تبدیل کند و حس مکان منحصربه‌فردی را برای کتابخانه ایجاد نماید.
پیشگام در پایداری: همزیستی فناورانه با محیط زیست
کتابخانه شهر پکن نه تنها از نظر معماری و مقیاس، بلکه از منظر پایداری و همزیستی با محیط زیست نیز یک پروژه پیشگام محسوب می‌شود. این بنا موفق به کسب بالاترین استاندارد پایداری در چین، یعنی گواهینامه سه‌ستاره GBEL (Green Building Evaluation Label) شده است که نشان‌دهنده تعهد جدی طراحان و سازندگان به معماری سبز و مسئولانه است. مجموعه‌ای از راهکارهای فناورانه و طراحی هوشمند برای کاهش اثرات زیست‌محیطی این پروژه عظیم به کار گرفته شده است.یکی از مهم‌ترین جنبه‌های پایداری این کتابخانه، تولید انرژی تجدیدپذیر است. سقف بنا مجهز به عناصر فتوولتائیک یکپارچه ساختمانی (BIPV) است که انرژی خورشیدی را به الکتریسیته پاک تبدیل کرده و به تأمین بخشی از نیاز انرژی ساختمان کمک می‌کند. در زمینه مدیریت آب نیز، ستون‌های درخت‌مانند الهام‌گرفته از جینکو، علاوه بر نقش سازه‌ای و زیبایی‌شناختی، وظیفه جمع‌آوری آب باران از سطح وسیع پشت‌بام را بر عهده دارند. این آب سپس به یک سیستم زیرساخت سبز هدایت شده و برای آبیاری فضاهای سبز اطراف کتابخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.بهره‌وری انرژی نیز از اولویت‌های اصلی در طراحی بوده است. استفاده از شیشه‌های دوجداره عایق با پوشش Low-E در نمای گسترده ساختمان، انتقال حرارت بین داخل و خارج را به حداقل می‌رساند و در عین حال، دید وسیع به مناظر اطراف را حفظ می‌کند. سیستم‌های تهویه مطبوع پیشرفته، شامل پیش‌گرمایش هوای ورودی و سیستم تهویه با دمش منتشر (diffusive air blowing)، به بهبود کیفیت هوا و کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند. همچنین، دهانه‌های لعاب‌دار (احتمالاً پنجره‌ها یا بخش‌هایی از نما) به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بر اساس میزان نور خورشید تنظیم شوند و پیش‌آمدگی‌های حساب‌شده سقف نیز از افزایش بیش از حد حرارت ناشی از تابش مستقیم خورشید بر روی دیوارهای شیشه‌ای در فصول گرم جلوگیری می‌کنند.در بخش مصالح و ساخت نیز، با استفاده از یک شبکه سازه‌ای منطقی و بهینه، تلاش شده تا ضایعات مصالح به حداقل برسد. به کارگیری اجزای ساختمانی مدولار و پیش‌ساخته، نه تنها کارایی فرآیند ساخت را افزایش داده، بلکه به کاهش چشمگیر ضایعات ساختمانی نیز منجر شده است، تا جایی که گفته می‌شود کتابخانه پکن کمترین میزان ضایعات تولیدی ساختمانی را در میان پروژه‌های مشابه داشته است. علاوه بر این، ستون‌های نمادین جینکو، علاوه بر نقش‌های ذکر شده، فناوری‌های کنترل آب‌وهوا، سیستم‌های روشنایی و تجهیزات کنترل آکوستیک را نیز به طور یکپارچه در خود جای داده‌اند که نمونه‌ای از طراحی کارآمد و چندمنظوره است.
نکته قابل توجه در رویکرد پایداری کتابخانه پکن این است که ویژگی‌های پایدار صرفاً فناوری‌های اضافه‌شده به یک ساختمان معمولی نیستند، بلکه از همان ابتدا و در مرحله کانسپت اولیه طراحی، عمیقاً با فرم و عملکرد معماری گره خورده‌اند. به عنوان مثال، ستون‌های جینکو همزمان زیبا، سازه‌ای، جمع‌کننده آب باران و دربرگیرنده تأسیسات هستند. این نشان می‌دهد که چگونه می‌توان پایداری را به طور کامل در تار و پود معماری تنید، به طوری که مرز بین زیبایی‌شناسی، عملکرد و مسئولیت زیست‌محیطی از بین برود. این یک رویکرد جامع به پایداری است که فراتر از چک‌لیست‌های معمول گواهی‌نامه‌های سبز می‌رود.
فراتر از عملکرد مستقیم خود در کاهش مصرف انرژی و منابع، کتابخانه شهر پکن می‌تواند به طور غیرمستقیم به عنوان یک "نمایشگاه زنده" و ابزار آموزشی برای ترویج پایداری عمل کند. بسیاری از ویژگی‌های پایدار آن، مانند ستون‌های درخت‌مانند که آب باران را هدایت می‌کنند یا نمای شیشه‌ای هوشمند، برای بازدیدکنندگان قابل مشاهده یا حداقل قابل درک هستند. با توجه به اینکه کتابخانه یک فضای عمومی با تعداد بازدیدکنندگان بسیار زیاد است، پتانسیل بالایی برای افزایش آگاهی عمومی در مورد فناوری‌های سبز و اهمیت سبک زندگی پایدار دارد. این مکان می‌تواند الهام‌بخش بازدیدکنندگان، به ویژه نسل جوان، برای اتخاذ رفتارهای مسئولانه‌تر در قبال محیط زیست باشد. این نقش آموزشی پنهان، ارزش اجتماعی پروژه را دوچندان می‌کند.
فراتر از یک کتابخانه: فضایی برای یادگیری، تعامل و فرهنگ
کتابخانه شهر پکن با ارائه طیف وسیعی از فضاها و امکانات، از تعریف سنتی یک کتابخانه فراتر رفته و به یک مرکز فرهنگی چندمنظوره و پویا تبدیل شده است که پاسخگوی نیازهای متنوع جامعه امروز است. این مکان نه تنها گنجینه‌ای از کتاب‌ها، بلکه فضایی برای یادگیری، تعامل اجتماعی، برگزاری رویدادهای فرهنگی و حتی مرمت آثار کهن است.
فضاهای عملکردی این کتابخانه بسیار متنوع هستند. علاوه بر فضای مطالعه اصلی که با الهام از طبیعت طراحی شده، محوطه‌های دنج و جذاب و مناطق مطالعه نیمه‌خصوصی کوچکتر نیز برای کاربرانی که به دنبال آرامش و تمرکز بیشتر هستند، در نظر گرفته شده است. این کتابخانه میزبان فضاهای اختصاصی برای برگزاری نمایشگاه‌ها، اجراهای هنری، کنفرانس‌ها و سخنرانی‌های مختلف است که آن را به کانونی برای تبادلات فرهنگی و علمی تبدیل می‌کند. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن، وجود فضاهایی برای مرمت کتاب‌های باستانی است که نشان‌دهنده اهمیت حفظ میراث مکتوب در کنار ترویج دانش نوین است. تالار پذیرایی 16 متری مرکزی، موسوم به "دره"، به عنوان شریان اصلی و فضای تعاملی اصلی عمل می‌کند و در زیر تراس‌های پلکانی آن، اتاق‌های کنفرانس و فضاهای نیمه‌خصوصی دیگری نیز تعبیه شده‌اند. امکانات مدرن‌تری مانند سالن تجربه متاورس و فضای فعالیت و مطالعه در فضای باز برای کودکان نیز به جذابیت‌های این مجموعه افزوده‌اند. همچنین، اتاق‌های شنیداری و دیداری پیشرفته‌ای با نام‌های Le Xin، Le Xiang و Le Dong با هدف ایجاد بهترین اتاق‌های سمعی و بصری در بخش خدمات عمومی در چین و حتی جهان طراحی شده‌اند و یک سالن هنر مجهز به پیانو Steinway، صفحه لمسی و سیستم صوتی پیشرفته، امکان برگزاری منظم سالن‌های موسیقی و ارتباط مستقیم با هنرمندان را فراهم می‌آورد.در کنار این فضاهای متنوع، کتابخانه از فناوری‌های پیشرفته کتابداری نیز بهره می‌برد. یکی از بزرگترین سیستم‌های ذخیره‌سازی و بازیابی خودکار کتاب در جهان (ASRS - Automated Storage and Retrieval System) در سطوح بالاتر کتابخانه قرار دارد که دسترسی سریع و کارآمد به میلیون‌ها جلد کتاب را ممکن می‌سازد. این تلفیق هوشمندانه سنت کتابخوانی با نوآوری‌های مدرن، تجربه کاربری را بهینه می‌کند.تأثیر این پروژه عظیم بر جامعه و منطقه تونگژو نیز بسیار قابل توجه است. ساخت کتابخانه باعث توسعه بافت شهری و افزایش چشمگیر رفت‌وآمد در این منطقه شده و تونگژو را به یک مقصد هنری و فرهنگی پرجنب‌وجوش و جذاب تبدیل کرده است. مسئولین شهر پکن نیز در حال ایجاد و بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و ارتباطی هستند تا پیوند منطقه تونگژو با سایر مناطق شهر را تقویت کرده و دسترسی بازدیدکنندگان بیشتری را به این کانون فرهنگی تسهیل نمایند. این کتابخانه با محیط متفاوت و الهام‌بخش خود، دوستداران کتاب را مشتاق می‌کند تا بار دیگر لذت ورق زدن کتاب‌های فیزیکی را تجربه کنند و در عصر دیجیتال، با کتاب و کاغذ آشتی نمایند.در واقع، کتابخانه شهر پکن نقشی فراتر از یک موسسه فرهنگی ایفا می‌کند و به نوعی به یک "میدان عمومی سرپوشیده" تبدیل شده است که زندگی اجتماعی و فرهنگی را در منطقه تونگژو تقویت می‌کند. تنوع فضاها، از جمله فضاهای نمایشگاهی، اجرایی، کنفرانس و حتی تجربه متاورس ، کارکردهای سنتی یک کتابخانه را به چالش می‌کشد. "دره" مرکزی با مسیرهای حرکتی پویا و فضاهای نشستن غیررسمی ، عملکردی شبیه به یک میدان یا پلازای شهری دارد که مردم را برای گردهمایی، گفتگو و تبادل نظر دعوت می‌کند. این مدل از کتابخانه به عنوان یک فضای شهری پویا و چند عملکردی، می‌تواند به عنوان کاتالیزوری برای احیای مناطق شهری و ایجاد حس تعلق و اجتماع عمل کند.علاوه بر این، کتابخانه شهر پکن به خوبی نشان می‌دهد که آینده فضاهای دانش‌بنیان نه در حذف یکی به نفع دیگری (فیزیکی در برابر دیجیتال)، بلکه در همزیستی هوشمندانه تجربیات فیزیکی و دیجیتال نهفته است. در حالی که این کتابخانه بر تجربه "لمسی" کتاب‌های فیزیکی تأکید دارد و مردم را به "آشتی با کاغذ" فرا می‌خواند ، همزمان از فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند سیستم ASRS ، منابع دیجیتال گسترده ، وای‌فای و ایستگاه‌های شارژ در سراسر بنا ، و حتی سالن تجربه متاورس بهره می‌برد. با ارائه بهترین‌های هر دو جهان، کتابخانه می‌تواند جذابیت خود را برای طیف وسیع‌تری از کاربران، از نسل‌های مختلف و با سلیقه‌های گوناگون، حفظ کرده و تجربه یادگیری، پژوهش و کشف را غنی‌تر و پویاتر سازد.
تجربه‌ای نو در مطالعه: کتابخانه پکن از نگاه بازدیدکنندگان
بازخورد بازدیدکنندگان از کتابخانه شهر پکن، تصویری زنده و ملموس از تجربه حضور در این فضای فرهنگی نوین ارائه می‌دهد. معماری بنا یکی از پرتکرارترین نقاط قوت در نظرات است؛ بازدیدکنندگان آن را "خیره‌کننده" و "جواهر معماری مدرن" توصیف کرده‌اند که با طراحی نوآورانه و بهره‌گیری هوشمندانه از نور طبیعی فراوان، فضایی دلنشین ایجاد کرده است. برخی حتی پا را فراتر نهاده و ساختار سقف با 144 برگ غول‌پیکر جینکو که گویی از بهشتی از کتاب‌های جنگلی حمایت می‌کنند را به نسخه واقعی "شهری در آسمان" تشبیه کرده‌اند.فضاها به طور کلی "دلباز و دعوت‌کننده" توصیف شده‌اند و مناطق مطالعه "راحت و دنج" امکان مطالعه و تفکر آرام را برای کاربران فراهم می‌کنند. مجموعه کتاب‌ها "وسیع" ارزیابی شده و علاوه بر منابع چاپی، منابع دیجیتال و چندرسانه‌ای متنوعی نیز در دسترس قرار دارد. امکانات رفاهی مدرن مانند وای‌فای رایگان و ایستگاه‌های شارژ که در همه جای کتابخانه تعبیه شده‌اند، از دیگر نکات مثبت ذکر شده است.کتابخانه نه تنها به عنوان مکانی برای مطالعه، بلکه به عنوان یک مرکز فرهنگی پرجنب‌وجوش شناخته شده است که میزبان رویدادها، کارگاه‌ها و نمایشگاه‌های مختلفی است و از این طریق به ترویج مشارکت اجتماعی و عشق به مطالعه در میان اقشار مختلف جامعه کمک می‌کند. کارکنان کتابخانه نیز "دوستانه و آگاه" توصیف شده‌اند که همواره آماده کمک به بازدیدکنندگان در یافتن منابع مورد نیاز یا راهنمایی در فضای وسیع کتابخانه هستند.از نظر نکات عملی، ورود به کتابخانه رایگان است. با توجه به وسعت قابل توجه بنا، به بازدیدکنندگان توصیه می‌شود کفش راحت بپوشند. کتابخانه معمولاً از ساعت 9 صبح تا 9 شب باز است، اما پیش از مراجعه، بررسی ساعات دقیق کار توصیه می‌شود. برای ورود نیاز به طی مراحل بررسی امنیتی است. در داخل مجموعه کافه برای تهیه نوشیدنی و خوراکی‌های سبک وجود دارد، اما رستوران برای صرف غذای کامل در دسترس نیست. یک نکته قابل توجه که توسط یکی از بازدیدکنندگان مطرح شده، مربوط به آکوستیک فضا است: "سالن بزرگ است و عایق صدا نیست، بنابراین باید از ایجاد سر و صدای بلند خودداری کرد".این بازخوردها نشان می‌دهد که کتابخانه شهر پکن در ایجاد یک "حس مکان" (Sense of Place) قدرتمند و ارائه تجربه‌ای به یاد ماندنی برای بازدیدکنندگان بسیار موفق بوده است. توصیفاتی مانند "جواهر معماری مدرن"، "شهری در آسمان" و تأکید بر "تجربه فوق‌العاده" گواه این مدعاست که کتابخانه فراتر از یک فضای کاربردی صرف، به یک مقصد جذاب و دیدنی تبدیل شده است. بازدیدکنندگان نه تنها برای دسترسی به کتاب، بلکه برای تجربه خود فضا، غرق شدن در معماری منحصربه‌فرد آن و لذت بردن از اتمسفر فرهنگی آن به این مکان مراجعه می‌کنند. این "حس مکان" قوی می‌تواند به وفاداری کاربران، ترویج دهان به دهان کتابخانه و در نهایت، موفقیت بلندمدت آن به عنوان یک فضای عمومی کمک شایانی کند.با این حال، نکته مطرح شده در مورد آکوستیک فضا نیز حائز اهمیت است. طراحی الهام‌گرفته از طبیعت، مانند "دره" باز و سقف بلند "جنگلی"، منجر به ایجاد فضاهای وسیع و پیوسته شده است. هرچند تلاش‌هایی برای کنترل آکوستیک از طریق طراحی ستون‌ها و سایر عناصر صورت گرفته است ، ماهیت باز و مقیاس بزرگ فضا می‌تواند چالش‌هایی را در زمینه کنترل کامل آلودگی صوتی ایجاد کند. این بازخورد ظریف از سوی یک کاربر نشان می‌دهد که ممکن است بین هدف ایجاد یک فضای اجتماعی پرجنب‌وجوش و نیاز به سکوت و آرامش برای مطالعه عمیق، نوعی تنش وجود داشته باشد. این امر نیازمند مدیریت دقیق فضا، فرهنگ‌سازی در میان کاربران و شاید در آینده، بررسی راهکارهای طراحی تکمیلی برای بهبود هرچه بیشتر شرایط آکوستیکی در بخش‌های خاصی از کتابخانه باشد.
کتابخانه لی‌یوان: نگاهی گذرا به نمونه‌ای دیگر از هم‌آوایی معماری و طبیعت در پکن
در کنار پروژه عظیم و فناورانه کتابخانه شهر پکن، نمونه‌های دیگری از معماری طبیعت‌گرا در مقیاس کوچکتر نیز در اطراف پایتخت چین به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده تنوع رویکردها به این مفهوم است. کتابخانه لی‌یوان (Liyuan Library)، طراحی شده توسط معمار برجسته، لی شیائودونگ (Li Xiaodong) ، یکی از این نمونه‌های درخشان است. این کتابخانه کوچک و صمیمی در حومه پکن و در روستای آرام جیائوجیهه (Jiaojiehe) واقع شده است.شاخص‌ترین ویژگی کتابخانه لی‌یوان، استفاده خلاقانه از مصالح بومی و طبیعی است. نمای ساختمان با حدود 45000 شاخه چوب هیزمی که توسط اهالی روستا برای سوخت استفاده می‌شود، پوشانده شده است. این پوشش چوبی نه تنها به ساختمان اجازه می‌دهد تا به شکلی ارگانیک با محیط جنگلی و کوهستانی اطراف خود ترکیب شود، بلکه با تغییر فصول و تأثیر عوامل طبیعی، ظاهری پویا و متغیر به خود می‌گیرد. فلسفه طراحی لی شیائودونگ در این پروژه بر "همکاری با طبیعت"، ایجاد هماهنگی کامل با محیط اطراف و به حداقل رساندن تأثیر بصری و فیزیکی معماری بر طبیعت استوار بوده است. هدف اصلی از ساخت این کتابخانه، خدمت به جامعه محلی، به ویژه کودکان روستا، و همچنین گردشگرانی بوده که به این منطقه سفر می‌کنند، و ایجاد فضایی آرام برای مطالعه، تفکر و ارتباط انسانی بوده است. کتابخانه لی‌یوان به دلیل طراحی منحصربه‌فرد و رویکرد حساس خود به زمینه طبیعی و فرهنگی، موفق به دریافت جوایز متعدد معماری بین‌المللی شده است، از جمله جایزه افتتاحیه معتبر موریاما از موسسه سلطنتی معماری کانادا (Moriyama RAIC International Prize) در سال 2014.وجود پروژه‌هایی مانند کتابخانه شهر پکن و کتابخانه لی‌یوان در پکن و حومه آن، نشان‌دهنده طیف وسیعی از تفاسیر و کاربردهای معماری طبیعت‌گرا در این منطقه است. کتابخانه شهر پکن، به عنوان یک پروژه شهری نمادین و با فناوری بالا، از تکنولوژی پیشرفته و مقیاس بزرگ برای شبیه‌سازی عناصر و تجربیات طبیعی (مانند جنگل جینکو و دره رودخانه) در یک محیط شهری متراکم بهره می‌برد. در مقابل، کتابخانه لی‌یوان با استفاده از مصالح کاملاً بومی، تکنیک‌های ساخت ساده و مقیاسی انسانی، به دنبال ادغام یک ساختار کوچک با محیط روستایی و طبیعی اطراف خود به شکلی نامحسوس و شاعرانه است. هر دو پروژه از طبیعت الهام گرفته‌اند، اما با فلسفه‌ها، مقیاس‌ها، بودجه‌ها و زمینه‌های عملکردی کاملاً متفاوتی به این الهام پاسخ داده‌اند. این تنوع، نشان‌دهنده بلوغ و غنای گفتمان معماری معاصر در چین و توانایی آن در ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و متناسب با شرایط مختلف است.
در ادامه، برخی از مشخصات کلیدی کتابخانه شهر پکن برای درک بهتر مقیاس و ویژگی‌های این پروژه ارائه می‌شود:
مشخصه | توضیح | منابع اصلی |
نام رسمی | کتابخانه شهر پکن (Beijing City Library) / کتابخانه غیرمرکزی پکن | |
معماران | Snøhetta (نروژ) با همکاری ECADI (چین) | |
مکان | منطقه تونگژو، پکن، چین | |
تاریخ افتتاح | فوریه 2024 | |
ویژگی شاخص | بزرگترین فضای مطالعه اقلیمی (climatized reading space) در جهان | |
هزینه ساخت | بیش از 1.45 میلیارد یوان (حدود 199 میلیون دلار آمریکا) | |
ظرفیت کتاب‌ها | بیش از 8 میلیون جلد | |
مساحت ناخالص طبقات (GFA) | 75,000 متر مربع | |
گواهینامه پایداری | سه‌ستاره GBEL (بالاترین رتبه در چین) | |
عناصر کلیدی طراحی | سقف جنگل‌مانند الهام‌گرفته از درخت جینکو، آتریوم مرکزی "دره" (Valley) | |
فناوری‌های پایدار اصلی | BIPV، جمع‌آوری آب باران، نمای شیشه‌ای Low-E، ساخت مدولار |
کتابخانه پکن و آینده فضاهای دانش‌بنیان
کتابخانه شهر پکن، با طراحی نوآورانه و رویکرد چندوجهی خود، نه تنها مفهوم سنتی کتابخانه را در عصر دیجیتال بازتعریف می‌کند ، بلکه چشم‌اندازی الهام‌بخش از آینده فضاهای دانش‌بنیان و نقش آن‌ها در جوامع شهری ارائه می‌دهد. این بنا فراتر از یک مخزن کتاب، به یک لنگرگاه اجتماعی (community anchor) تبدیل شده است که فضایی برای رشد فکری، ارتباط انسانی و تبادل فرهنگی فراهم می‌آورد. ترکیب موفق فناوری مدرن با شیوه‌های سنتی یادگیری و مطالعه، در کنار توجه عمیق به پایداری و الهام از طبیعت، این پروژه را به نمونه‌ای برجسته در سطح جهانی بدل کرده است. همانطور که طراحان Snøhetta امیدوارند، این پروژه می‌تواند به احیای اهمیت کتابخانه‌ها به عنوان فضاهای اجتماعی پویا و سرزنده کمک کند، نه صرفاً مکان‌هایی برای نگهداری کتاب. به بیان آن‌ها: "این به ما بستگی دارد که رابطه بین بدن، ذهن و محیط اطراف را بازتفسیر کنیم تا لذت خواندن دور از صفحه نمایش را دوباره شعله‌ور سازیم. کتابخانه‌ها اینجا هستند تا بمانند.".یکی از مهم‌ترین پیامدهای چنین پروژه‌هایی، ارتقاء جایگاه کتابخانه‌ها به عنوان زیرساخت‌های حیاتی برای "سلامت عمومی" جوامع شهری است. کتابخانه شهر پکن فراتر از ارائه دسترسی به دانش، فضایی برای تعامل اجتماعی، آرامش (از طریق طراحی الهام‌گرفته از طبیعت)، و فعالیت‌های فرهنگی متنوع ارائه می‌دهد. این ویژگی‌ها به طور مستقیم به بهبود سلامت روانی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان کمک می‌کنند. در دنیای پراسترس و اغلب منزوی شهری امروز، فضاهایی که این نیازهای اساسی انسانی را برآورده می‌سازند، اهمیتی حیاتی و روزافزون دارند. بنابراین، کتابخانه‌هایی مانند کتابخانه شهر پکن را می‌توان به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از "زیرساخت سلامت عمومی" یک شهر در نظر گرفت که با فراهم کردن دسترسی به دانش، فرهنگ، طبیعت (حتی شبیه‌سازی‌شده) و فرصت‌های تعامل اجتماعی، به بهبود کیفیت زندگی و رفاه شهروندان کمک شایانی می‌کنند؛ نقشی که شاید در گذشته کمتر به آن توجه شده است.از سوی دیگر، پروژه‌های معماری شاخص و فرهنگی در این مقیاس، می‌توانند به الگویی برای "صادرات فرهنگی" و ابزاری برای نمایش قدرت نرم یک کشور در عرصه جهانی تبدیل شوند. کتابخانه شهر پکن که با همکاری یک شرکت معماری بین‌المللی مشهور و با رعایت بالاترین استانداردهای جهانی طراحی و ساخته شده است ، به عنوان "بزرگترین فضای مطالعه اقلیمی جهان" و با طراحی نوآورانه و طبیعت‌گرای خود، توجهات بین‌المللی گسترده‌ای را به خود جلب کرده و به "معیار جهانی برای طراحی کتابخانه در قرن بیست و یکم" تبدیل شده است. چنین پروژه‌هایی نه تنها به نیازهای داخلی یک جامعه پاسخ می‌دهند، بلکه تصویری از نوآوری، تعهد به فرهنگ، کیفیت و پیشرفت را به جهان ارائه می‌دهند و می‌توانند بر درک جهانی از یک شهر یا کشور تأثیر مثبت و ماندگاری بگذارند. کتابخانه شهر پکن، با سمفونی شکوهمند خود از طبیعت و معماری، نه تنها فصلی نو در تاریخ کتابخانه‌های چین گشوده، بلکه الهام‌بخش آینده فضاهای عمومی دانش‌محور در سراسر جهان خواهد بود.