کرونا و مساله ای به نام مدیریت بحران در گردشگری - مجله وبلاگ فروش

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایسنا، دکتر حمدالله سجاسی قیداری در مورد زیان وارد آمده به بدنه توریستی به وسیله بحران کرونا، اظهار کرد: همان گونه که می دانیم، این اولین بار نیست که در دنیا چنین بحرانی اتفاق افتاده و سیستم توریستی مقصدها را تحت تاثیر قرار داده، بلکه شواهد بسیاری مبنی بر رخداد بحران های طبیعی، انسانی و بیولوژیکی این چنینی وجود دارد. بحران های طبیعی چون سیل، زلزله، سونامی و بحران های انسانی همچون جنگ و ترور یا انفجار نیروگاه های هسته ای از آن جمله است. به طور مثال چندین سال قبل سونامی که در سواحل جنوب شرق آسیا رخ داد، سیستم توریستی کشورها و مقصدهای توریستی ساحلی منطقه را برای ماه ها دچار اختلال کرد و یا زلزله بم در ایران، فرایند توریستی این مقصد مهم توریستی ایران را تحت تاثیر قرار داد. همچنین سیل اتفاق افتاده در اوایل سال در شیراز چنین مسئله ای را در مقیاس کوچکتر ایجاد کرد.

وی اضافه نمود: بنابراین چنین اتفاقاتی با مقیاس های مختلف در دنیا در حال رخداد است که عمدتا محلی و کوچک مقیاس هستند؛ با این وجود، ویروس کرونا یک ویژگی خاص و شاخص دارد و آن فراگیر بودنش در سطح دنیا و تحت تاثیر قرار دادن بسیاری از مردم در دنیا از جمله توریستان، فعالان توریستی و ارائه دهندگان خدمات توریستی است. بنابراین ایران نیز با شرایط ویژه خود تحت تاثیر این ویروس نهاده شده و مقصدهای توریستی آن از جمله شهرهایی چون مشهد که یک شهر مذهبی و دارای توریستی زیارتی بوده و از طرفی، به جهت حضور گسترده مردم به ویژه در ایام نزدیک به نوروز، بیشتر از چنین بحرانی متاثر است که به تبع آن، قطعا حرفه ها و مشاغل فعال در این حوزه نیز زیر فشار بحران کرونا قرار دارند.

عضو پژوهشکده توریستی و زیارت دانشگاه فردوسی مشهد، ادامه داد: متاسفانه باید گفت علاوه بر این که ما در یک برهه حساس زمانی، یعنی اوج تحریم ها علیه اقتصاد کشورمان و نیز وجود تورم اقتصادی هستیم و از طرفی، نزدیکی عید سال نو که شرایط خاصی در ایران را رقم می زند، ورود ویروس کرونا تمام این سیستم اقتصادی را بیش از پیش مختل کرد و به ویژه حوزه توریستی از این قضیه مورد آسیب نهاده شد.

بحران کرونا و چرخه توریستی در مشهد

سجاسی قیداری عنوان نمود: آسیب هایی که بحران کرونا برای مقصد توریستی همچون شهر مشهد به عنوان قطب توریستی مذهبی و زیارتی ایران دارد، بسیار بالا متصور می گردد. البته از جایی که هنوز بحران به اتمام نرسیده و ما به تازگی وارد آن شده ایم، به واقع نمی توان حجم و میزان خسارت مادی و غیرمادی آن را برآورد کرد، اما وسعت آن در سطح بالایی خواهد بود؛ به ویژه در شهری همچون مشهد که عمده سیستم اقتصادی آن بر اساس حضور زائر و مراودات اقتصادی بین زائر و سیستم های خرد اقتصادی در شهر صورت می گیرد.

وی توضیح داد: به طور مثال، بخش های مختلفی از فعالان اقتصادی در حوزه های توریستی چون هتلداران، حمل ونقل هوایی و ریلی و حتی ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی، آژانس های مسافرتی سطح شهر، پذیرایی ها، کاسب ها و خرده فروشی ها، تماما اقتصادشان در این برهه حساس تحت تاثیر است. زیرا جریان اقتصادی این بخش ها همگی وابسته به حضور زائر و توریست است. همچنین به دلیل پیشگیری از فراگیرتر شدن این ویروس، کنترل هایی برای جلوگیری از ورود زائر و مسافر به شهرهای مختلف ایران در حال اجراست که مشهد نیز به ناچار از این فرایند خارج نیست. به علاوه توصیه مسئولان به مردم برای عدم سفر در چنین شرایطی نیز بر کاهش بسیار ورود و خروج توریست تاثیرگذار بوده که جریان اقتصادی بخش های مختلف توریستی را در شهر مشهد تحت تاثیر قرار داده است.

لغو پروازهای خارجی و آسیب به ارزآوری توریستی مذهبی در مشهد

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: از طرف دیگر، لغو پروازهای خارجی نکته دیگری است که با آن مواجهیم؛ به این خاطر که ارزآوری توریستی مذهبی در شهر مشهد را دچار اختلال نموده و حضور مسلمانان و شیعیان از دیگر کشورها در شهر مشهد، خود دارای ارزآوری خاصی بوده و با شرایط موجود، تا رفع شدن کامل نگرانی ها از سوی توریستان، این سیستم ارزآوری دچار اختلال است. همچنین شنیده ها حاکی از آن است که بیشتر هتل ها به دلایل کنترل بهداشت و بیماری تعطیل و نیز اغلب تورهای توریستی داخلی و خارجی در مشهد لغو شده است. لذا عمق و وسعت خساراتی که به بخش های مختلف توریستی و فعالان این حوزه وارد می گردد، بسیار بیشتر از آنچه اکنون مشاهده می کنیم، خواهد بود. ضمن این که در صورت تداوم بلندمدت بحران ویروس کرونا، خسارت ها افزایش خواهد یافت و حتی ممکن است منجر به ورشکستگی بعضی فعالیت های کوچک و با بنیه اقتصادی ضعیف تر در توریستی گردد.

سجاسی قیداری همچنین در مورد مشاغل خرد و روستایی توریستی همچون اقامتگاه های بوم گردی و تاثیر شرایط بحران بر آن گفت: اقامتگاه های بوم گردی نیز یک خدمت اسکان و پذیرایی در محیط های روستایی است که به نوعی می توان آنها را در مقیاس کوچک هتل روستایی نیز نام نهاد و لذا همان گونه که هتل ها با چنین شرایطی تحت تاثیر نهاده شده اند، مسلما اقامتگاه های بوم گردی در محیط های روستایی نیز از آن متاثر خواهند بود. به این دلیل که اولین نکته در چنین شرایطی، حفظ سلامت مردم بوده و توریست در درجه اول باید به امنیت روانی و بهداشتی خود فکر کند. لذا اقتصاد بوم گردی نیز در این شرایط تحت تاثیر بوده و احتمالا به صورت موقتی با استقبال نزدیک به صفر در کل ایران و خراسان رضوی روبه روست و این به ناچار از عواقب بحران موجود است.

آسیب ناشی از بحران کرونا به معنای نابودی سیستم توریستی نیست

وی با تاکید بر این که با این وجود، موارد بالا به معنای نابودی سیستم توریستی نیست، یادآور شد: با مثال هایی که پیش تر از بحران های اتفاق افتاده در کشورهای مختلف بیان شد، باید بدانیم چنین بحران هایی در مناطق مختلف اتفاق می افتد؛ اما به مرور زمان مقصدها با رفع شدن مشکل می توانند خود را بازآفرینی و احیا نموده، مجددا وارد سیستم توریستی شوند. اما مسلما امکان دارد در سودآوری آنها در یک مقطع زمانی وقفه ای شکل گیرد. در هر حال باید گفت در شرایط وجود اضطراب و استرس ناشی از بیماری، به صلاح صاحبان تاسیسات اقامتی و نیز توریستان است که این برهه زمانی را مدیریت نموده و از پذیرش مسافر، مسافرت و حضور در مکان های تجمع تا رفع شدن شرایط خودداری نمایند.

کرونا یادآوری کرد که کاستی های بسیاری در مدیریت بحران توریستی داریم

عضو پژوهشکده زیارت و توریستی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: با وجود این که ظرفیت های توریستی بسیاری در سطح کشور و استان دارا بوده و توریستان خوبی را از داخل و خارج شاهد هستیم، بحران موجود نشان داد که ما کاستی های بسیار مهمی در حوزه مدیریت بحران در توریستی داریم و هرآن ممکن است چنین اتفاقاتی رخ دهد و ما باید از پیش تدابیری را بیندیشیم تا آسیب ها و شوک های ناشی از چنین بحران هایی کمتر به اقتصاد توریستی ما ضربه بزند. لذا دست اندکاران، مدیران، برنامه ریزان و سیاست گذاران حوزه توریستی باید از تهدید کرونا به عنوان یک فرصت در جهت افزایش تجربه خود برای تقویت سیستم مدیریت بحران در توریستی بهره بگیرند.

سجاسی قیداری ضمن بیان این که دو کاستی مهم در این حوزه وجود دارد، ابراز عقیده کرد: به طور مثال، مدیران، برنامه ریزان و سیاست گذاران ما در حوزه توریستی به صدور یک بیانیه حمایتی از صاحبان کسب وکارهای مرتبط با توریستی و توریستان اقدام نکردند؛ چراکه این امر امنیت خاطر را برای این گروه ها فراهم می آورد. لذا صدور چنین بیانیه ای مبنی بر این که با وجود بحران کرونا در ایران و دیگر کشورها، کوشش می کنیم تمامی امکانات و شرایط از جمله امنیت بهداشتی را برای توریستان در یک مقصد خاص فراهم کنیم تا به سلامت به مقصد خود بازگردند و در آینده ای نزدیک شرایطی بسیار بهتر را برای توریستی و زیارت آماده خواهیم کرد، مساله ای مهم است.

وی اضافه نمود: نکته دوم در مدیریت بحران در حوزه توریستی، حمایت های دولتی از کسب وکارها؛ به ویژه کسب وکارهای توریستی است. همان گونه که از پیش گفته شد، اغلب کسب وکارهای توریستی دچار چالش شده اند و لذا دست اندکاران و برنامه ریزان باید برای آنها بسته های حمایتی از جمله وام و... پیشنهاد دهند.

لزوم توجه به راهکارهای مرتبط با مدیریت بحران در حوزه توریستی

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان این که باید بپذیریم در طول تاریخ، زندگی هیچگاه فرایند عادی نداشته و به همین دلیل توریستی نیز خارج از چنین فرایندی نیست، گفت: آنچه مسلم است این که مدیران ارشد توریستی، فعالان متوسط و خرده مقیاس در این حوزه باید به این نکته توجه داشته باشند که در هر سیستم اقتصادی و اجتماعی از جمله توریستی، همیشه شرایط رو به صعود و ایده آل نبوده و باید خود را آماده مواجهه با بحران های احتاقتصادی با مقیاس های مختلف همچون کرونا نمایند. به همین دلیل باید راهکارهای مدیریت بحران در توریستی مورد توجه قرار گیرد.

سجاسی قیداری بیان نمود: برای این منظور، جدی دریافت دانش مدیریت بحران و تاب آوری مشاغل در توریستی حائز اهمیت است؛ ضمن این که این بحران به ما نشان داد که ما باید به حوزه مدیریت بحران در توریستی بیشتر توجه کنیم. بخشی از این توجه توسط عوامل بالادستی همچون دولت، سیاست گذاران و برنامه ریزان صورت می گیرد و بخشی دیگر باید توسط خود افرادی که در سطح محلی در حال فعالیت در کسب وکارهای توریستی هستند، انجام می گردد.

وی توضیح داد: کرونا به عنوان یک مخاطره انسانی و بیولوژیکی، نشان داد که می تواند تمام کسب وکارها و سیستم توریستی را تحت تاثیر قرار دهد و به ناچار محتمل است اگر تداوم آن بیشتر باشد، کسب وکارهای ضعیف این حوزه دچار اختلال شده و بعضی از بین بفرایند. اما نکته مهم این است که در هر حال ما از چنین بحرانی عبور خواهیم کرد؛ ولی آموزش مدیریت بحران یک اصل است که باید آن را در سیستم توریستی به فعالان حوزه توریستی انتقال دهیم.

اهمیت آموزش مدیریت بحران و تاب آوری در حوزه توریستی

عضو پژوهشکده زیارت و توریستی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر اهمیت آموزش مدیریت بحران و تاب آوری در حوزه توریستی گفت: این در حالی است که ما همیشه گمان می کنیم توریستی رو به پیشرفت است و هیچ پیش بینی برای رخداد خطر در یک برهه زمانی و به تبع آن وقفه در این سیستم نداشته ایم. در این جا این سوال پیش می آید که در چنین شرایطی هتل ها، اقامتگاه های بوم گردی و غیره اگر قرار است برای مدتی تعطیلی گردد، اقتصاد آنها باید چگونه تداوم داشته باشد و لذا این موارد احتیاج به آموزش دارد.

سجاسی قیداری ادامه داد: آموزش زمینه های افزایش تاب آوری اقتصادی فعالان بخش توریستی موضوع مهمی است. به این معنا که آموزش دهیم در مواقع بحرانی چطور باید برخورد نمایند تا اقتصاد آنها از بین نرفته، نشکند و تاب و توان عبور از بحران را داشته باشد. به علاوه آموزش مدیریت بحران به خودی خود برای صاحبان مشاغل مرتبط حائز اهمیت بسیاری است. به این معنا که یاد بگیرند چگونه در مواقع بحرانی باید عمل نمایند.

لزوم تشکیل ستاد مدیریت بحران توریستی در سطح وزارتخانه و ادارات توریستی استان ها

وی در قالب پیشنهاداتی تحت عنوان سیاست ها و راهکارها برای کاهش آثار مخرب شیوع کروناویروس بر سیستم توریستی ایران و استان، بیان نمود: در یک جمع بندی کلی می توان گفت این بحران نشان داد که باید تشکیل ستاد مدیریت بحران در توریستی را در سطح وزارتخانه و ادارات توریستی در استان ها مد نظر قرار دهیم تا علاوه بر چاره جویی برای عبور حوزه توریستی از بحران موجود، به رصد بپردازیم که اگر بار دیگر بحران بیولوژیکی، انسانی یا طبیعی رخ دهد، چگونه با توریست و فعالان اقتصادی این حوزه برخورد و از آنان حمایت کنیم. پس این موارد احتیاجمند داشتن یک ستاد مدیریت بحران در توریستی است که حجم انبوهی از گردش اقتصادی و جمعیت در آن در حال جابه جایی است.

صدور اعلامیه های حمایتی از توریستان در شرایط بحران

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: همچنین همان طور که اشاره شد، صدور اعلامیه های حمایتی از توریستان توسط تصمیم گیرندگان و دادن این اطمینان از این که بهبود شرایط اتفاق خواهد افتاد و ما حامی توریست هستیم، برای امنیت خاطر توریستان حائز اهمیت است.

وی در تکمیل سخنان خود یادآور شد: شرایط بحرانی به ما یادآوری کرد که در سیستم توریستی ممکن است اختلال به وجوداید و این اختلال باید به نحوی مدیریت گردد تا ما از چنین شرایط بحرانی با کمترین آسیب ها عبور کنیم.