جنگ نفتی عربستان برای مقابله با ایران؟
به گزارش مجله وبلاگ فروش، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در گفت وگوی تازه منتشر شده خود با سعید لیلاز، به نکته نفتی کمتر دیده شده ای اشاره می نماید که با آنالیز آن می توان دید روشن تری نسبت به استراتژی عربستان در سال 2014 داشت. در این برهه قرائت رسمی این بود که افزایش فراوری نفت اوپک به رهبری این کشور و جلوگیری ریاض از کاهش فراوری این سازمان اعلام رسمی جنگ با نفت شیل آمریکا بود که جزو تازه وارد های بازار به حساب می آمد و در سال های گذشته اش به فراوریکنندگان اوپک فشار زیادی وارد آورده بود. در واقع، گفته می شد که عربستان قصد داشت با کاهش قیمت نفت، فراوریکنندگان نفت شیل را که هزینه بسیار بالاتری برای فراوری داشتند، از بازار خارج کند.
همان زمان هم زمزمه ها و تحلیل هایی وجود داشت که این استراتژی برای مقابله با ایران بوده و شیل بهانه است. حالا پس از چند سال تعیین شده که عربستان در جریان مذاکرات ایران با قدرت های جهانی مداخله و کارشکنی نموده بود. ظریف در فایل صوتی منتشر شده می گوید در نوامبر سال 2014 یا آذر 1393 سعود الفیصل، وزیر خارجه وقت عربستان با دیدار با جان کری آمریکایی در فرودگاه وین باعث بر هم خوردن تفاهم طرف های درگیر شده بود.
ظریف در این مصاحبه می گوید معتقد است طرف عربستانی به آمریکا قول داده قیمت نفت را به شدت کاهش دهند تا ایران مجبور گردد توافق بهتری از نظر آن ها انجام گردد و آنجا مذاکره متوقف شد. در اواخر همین ماه یعنی نوامبر 2014 جلسه اوپک با رای به تمدید فراوری بدون اقدام به کاهش آن به انتها رسید که تا حدودی گفته ظریف را تایید می نماید. با این حال، سوال اینجاست که آیا دولت آمریکا در آن موقع علیه صنعت نفت خودش گام برداشته است؟ در صورتی که می دانیم این کشور با قیمت نفت متعادل که هم صنعت شیل آن را به خطر نیندازد و هم قیمت سوخت برای مصرف نمایندگان بالا نرود، موافقت بیشتری دارد.
ظریف درباره مداخله عربستان چه گفت؟
برای آنالیز این موضوع ابتدا به بخشی از سخنان وزیر امور خارجه کشورمان در تبادل نظر با سعید لیلاز می پردازیم که او درباره نقش عربستان در بر هم خوردن موقتی مذاکرات صحبت می نماید. بر اساس فایل منتشر شده این مصاحبه، ظریف به تاریخ نوامبر 2014 یعنی آذر 1393 و جریان مذاکرات برجامی اشاره می نماید. او می گوید: در سال 93 من، آقای کری و اشتاین مایر ساعت 10 صبح به توافق رسیدیم که چارچوب توافق را اعلام کنیم همان چیزی که در لوزان 5 ماه بعد اعلام شد.
آقای کری رفت فرودگاه وین. سعود الفیصل از پاریس به وین آمد و آنجا در هواپیما با هم دیدار کردند. یکی از شاهزاده ها هم رفت واشنگتن با آقای اوباما دیدار کرد. من و اشتاین مایر هم که الان رئیس جمهور آلمان شده است صحبت کردیم که امروز بعد از ظهر توافق را مکتوب کنیم یا شفاهی. کاری که سال بعد شروع کردیم قرار بود آذر ماه سال قبل انجام گردد.
چارچوب ما هم این بود که 9 هزار سانتریفیوژ داشته باشیم که جریانش را عوض کنیم که بعدا 6 هزار سانتریفیوژ شد. من و اشتاین مایر توافق کردیم که وقت نمی کنیم بنویسیم شفاهی بگوییم، اما کری از فرودگاه برگشت و گفت: توافق نداریم. ظریف سپس اظهار می نماید: عربستان اخلال کرد و موجب به هم خوردن توافق شد. برداشت من این است که به کری و اوباما قول دادند قیمت نفت را به شدت کاهش دهند تا ایران مجبور گردد توافق بهتری از نظر آن ها انجام گردد و آنجا مذاکره متوقف شد.
این بخش از سخنان وزیر خارجه با توجه به اختلافات و رقابت ایران و عربستان و متحد بودن ریاض و واشنگتن قابل درک است. در واقع، عربستان قصد داشته با اهرم نفت بر ایران فشار بیاورد، اما برای آنکه موضوع اندکی روشن تر گردد باید به اقدامات عملی این کشور در بازار نفت و سازمان کشور های صادرنماینده نفت (اوپک) پرداخت چراکه متغیر قدرتمند دیگری در این معادله وجود دارد و آن جنگ نفتی عربستان با شیل آمریکا است.
عربستان در میدان بازار نفت چه اقدامی کرد؟
در سال 2014 قیمت نفت با توجه به ورود فراوریات شیل آمریکا به شدت در حال کاهش بود و به پایین ترین قیمت 4 ساله رسیده بود؛ البته با قیمت 72 دلار بر بشکه که برای آن موقع سطح بالایی محسوب نمی شد. در این شرایط، عربستان هم فراوری خود را افزایش داد و سقف 30 میلیون بشکه در روز اوپک را نگه داشت. در اواخر نوامبر این سال جلسه اوپکی های برای آنالیز و مدیریت بازار نفت برگزار گردید که امید می رفت با کاهش عرضه موجب بالا رفتن قیمت نفت شوند. این خواسته بسیاری از اعضای این سازمان از جمله ایران تحت تحریم بود چراکه قیمت به نسبت پایین از نظر مالی فشار زیادی وارد می کرد. اما با اتمام این جلسه تصمیم اوپکی ها چیز دیگری از آب درآمد. در واقع، انتها این جلسه با بی تغییر ماندن سقف فراوری همراه بود که به معنای ضمنی جنگ نفتی با شیل برای سهم بازار بود.
به گزارش خبرگزاری رویترز، علی النعیمی، وزیر نفت آن موقع عربستان به همتایانش در اوپک حین جلسه گفته بود آن ها باید با شکوفایی نفت شیل آمریکا مبارزه نمایند و در مقابل تمایل آنان برای کاهش فراوری که می توانست به افزایش قیمت ها منجر گردد، ایستاده بود. گفته می گردد ونزوئلا و الجزایر هم مانند ایران درخواست کاهش فراوری نفت را داشتند، اما پیروز نشدند نظر جمعی را به این سو راهنمایی نمایند. پس از این جلسه، عبدالله البدری دبیرکل وقت اوپک به نحوی تایید کرد اوپک وارد یک جنگ برای سهم بازار شده بود.
از او سوال شد آیا این سازمان پاسخی به فراوری فزاینده نفت آمریکا دارد و او گفت: ما پاسخ دادیم. ما سطح فراوریمان را حفظ می کنیم. اوپک در حالی حاضر به کاستن سقف فراوریش نشد که خود این سازمان پیش بینی نموده بود تقاضا برای نفت اعضای اوپک در نیمه اول سال 2015 دست کم یک میلیون بشکه در روز کمتر از سقف 30 میلیون بشکه ای مصوب باشد. تحلیل کارشناسان نفت در آن موقع هم از شروع جنگ نفتی با شیل حکایت دارد و نه اقدام عربستان برای مقابله سیاسی-مالی با ایران.
نتیجه جنگ ریاض
اما اگر فرض کنیم عربستان رشد فراوری نفت را به هر دو دلیل یعنی مبارزه با ظهور نفت شیل و همینطور کارشکنی در مذاکرات برجامی انجام داده بود، باید گفت این کشور در هر دو جنگ مغلوب شد. این کشور با کاهش شدید قیمت نفت و رسیدن آن به حدود 30 دلار بر بشکه در سال 2016 نهایتا تصمیم گرفت از روسیه برای مدیریت بازار یاری گیرد و توافقی شکل داد که به واسطه آن فراوری اوپک و روسیه کاهش پیدا می کرد.
بعد ها این ائتلاف به اوپک پلاس مشهور شد. در خصوص ایران هم کوشش عربستان کار به جایی نبرد و تهران با 1+5 در سال 2015 به توافق برجام دست یافت و تحریم های ایران برای مدتی برداشته شد تا آنکه رئیس جمهور بعدی آمریکا، دونالد ترامپ رای به خروج از این توافق بین المللی و بازگرداندن تحریم ها داد.
اما نکته ای که دراین باره اهمیت دارد اینکه چطور آمریکا حاضر شده علیه صنعت نفت خود با عربستان همکاری کند؟ این در حالی است که صنعت شیل این کشور از اقدامات اوپک ضربه بزرگی دید؛ هرچند جان سالم به در برد. در واقع تناقضی که در اینجا وجود دارد به سادگی قابل حل شدن نیست و تحلیل ظریف از مکالمه سعود الفیصل و جان کری در فرودگاه وین را تضعیف می نماید.
منبع: فرارو