کتابفروشی ها قربانی سوءمدیریت کرونایی، مکان فرهنگی تعطیل بردار نیست
به گزارش مجله وبلاگ فروش، تعطیلی های 10 روزه ای که این بار کرکره کتابفروشی ها را پایین کشید؛ کتابفروشی هایی که خط اول و مقدم سرنوشت کتاب هستند. اما اعتراضات صاحبان این صنف بیش از پیش شده و آن ها را بر آن داشته تا نامه های اعتراضی خود را به مسئولین برسانند.
گروه فرهنگ و هنر خبرنگاران- شادی رضایی؛ نگاه اقلامی و غیرضروری به کتاب و فرهنگ موجب شده است با اندک اعمال محدودیت های دوران پاندمی کرونا، هربار چراغ فروشگاه های کتاب خاموش گردد. اما آیا واقعا خطر باز بودن کتابفروشی ها به اندازه میزان خسارت و آسیب وارده به آن ها موضوعیت دارد؟
نادیده دریافت احتیاج فرهنگی مردم
در طول یک سال و اندی گذشته که بار ها قرمز و نارنجی شدن شهر ها و استان های مختلف بهانه تعطیلی فروشگاه های مختلف من جمله کتابفروشی ها شد حالا با موج چهارم کرونا و تعطیلی های 10 روزه مجددا کرکره های کتابفروشی ها، پایین کشیده شد. اما این بار با وجود فعالیت بعضی از اصناف دیگر و شرایط نا به سامان اقتصادی حاصله از تعطیلی های قبلی که هیچ حمایت یا کمکی هم برای تعدیل اوضاعشان دریافت نکردند، اعتراضات آنهارا بر انگیخت.
به همین دلیل تعدادی از آن ها اقدام به نوشتن نامه به مسئولین ذی ربط نموده و اعتراضات و خواسته های خود را مستقیما به آن ها ابلاغ کردند. نادر قدیانی، نخستین ناشر و کتابفروشی بود که نسبت به این موضوع گله کرد و نسبت به زیان ناشی از تعطیلی ها به صنف نشر هشدار داد. در ادامه هومان حسن پور رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و بسکمک دیگر از کتابفروشی ها، اعتراض خود را اعلام داشتند.
حسین سعیدی مدیرعامل به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) در نامه ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد تعطیلی کتابفروشی ها اعتراضات خود را اعلام می کند. در بخشی از این نامه آمده است:
در شرایطی که ویروس همه گیر کرونا، ارتباطات انسانی و احوالات شخصی، اجتماعی و اقتصادی همه جوامع را تحت تاثیر اثرات مرگبار خود قرار داده است و در کنار آن بی تدبیری ها و سوءمدیریت های بعضی از مدیران، مهار این بلیّه را سخت تر می کند، باید به دنبال راهی بود تا به آرامش و رشد افراد جامعه در این شرایط به خصوص کمک رساند.
استقبال خیره نماینده و غافلگیر نماینده ایرانیان از اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، اقبال زیاد مردمی به طرح های فصلی فروش کتاب، مراجعات فراوان علاقه مندان به کتاب و کتابخوانی به کتابفروشی ها و نیز رشد بی سابقه اقبال به کتاب های الکترونیک در یکسال اخیر در سال گذشته نشان داد که مردم کشور عزیزمان، علیرغم همه فشار های اقتصادی و تنگنا های اقتصادی، در این شرایط کتاب را برای پر کردن اوقات خود و راهی بی خطر برای سلامت روح و روان برگزیده اند و طبیعی است که زیرساخت های موجود در فضای مجازی، هرگز نمی تواند جایگزین فروشگاه های کتاب باشد.
کتاب ها و کتابفروشی ها، خونِ فرهنگ و آگاهی در رگ های اجتماع است و تعطیل کردن کتابفروشی ها با صادر کردن چند بخشنامه شتاب زده و غیر کارشناسی، مرگ جریان پویا و با نشاط فرهنگ و آگاهی را به دنبال خواهد داشت.
مهدی فیروزان مدیرعامل شهر کتاب هم با اشاره به بعضی از این کشور ها عنوان نمود که در ممالکی مانند هند، اتریش، آلمان، فرانسه و لبنان در زمان الزامی شدن تعطیلی صنوف و فروشگاه ها، کتاب فروشی ها تعطیل نشده اند و مردم می توانند به راحتی از کتاب فروشی ها کتاب خریداری نموده و در خانه بمانند.
وی یادآور شد که ما نباید امکانات در خانه ماندن را به مردم ندهیم و توقع داشته باشیم که آن ها در خانه باشند؛ و با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئول بخش فرهنگ ستاد ملی مقابله با کرونا است باید تجدیدنظر بکند، نباید با این کار بار اقتصادی کتاب فروشان افزایش و تعهداتشان افزایش پیدا کند. مردم تا یک مدتی می توانند بدون امکانات فرهنگی در خانه بمانند، اما باید شرایطی ایجاد گردد که اوقات فراغتشان را با کتاب و اسباب بازی های فرهنگی پر نمایند.
کتابفروشی های مختلف هم در مصاحبه با خبرنگاران اعتراضات خود نسبت به تعطیلی شان را به طرق مختلف عنوان نمودند.
شاه آبادی مدیر فروش نشر مهرستان هم در مصاحبه با خبرنگاران این مطلب را عنوان می کند که حوزه نشر به خودی خود به دلیل گرانی کاغذ و امثالهم تحت فشار است آن وقت به جای فکر حمایتی ضربه بیش تری به آن وارد می گردد؛ میبینیم که در خود مدیریت کرونا سوءمدیریت وجود دارد و قطعا در چنین شرایطی کسی به فکر فرهنگ نیست آن هم کتاب و آن هم کتاب فروشی ها و با مجازی شدن این فضا به کتابفروشی های نوستالژی تر ضربه های جبران ناپذیری وارد شد. باید به این نکته توجه داشت که کتابفروشی ها آنقدر عدد های کشور را درگیر نمی کند و نباید با چنین رویکردی حیات آن هارا به خطر انداخت.
نادر قدیانی از ناشران کشورمان هم در واکنش به تعطیلی 10 روزه اصناف در پی شیوع کرونا به وزیر ارشاد نامه ای سرگشاده نوشت و در آن از بی توجهی به اهالی نشر و کتابفروشی ها گلایه کرد. در بخش هایی از این نامه می خوانیم:
گفتند و شنیدیم که بعضی مشاغل برای مقابله با کرونا تعطیل شده اند و برای ده روز حق فعالیت ندارند. جالب اینکه هر آنچه با شکم مردم سر و کار دارد، شامل این تعطیلی نشده است. طبیعی است که باید سوپرمارکت ها، فروشندگان مواد غذایی، میوه فروشی ها و عرضه نمایندگان غذایی سرد و گرم باید باز بوده و به فعالیت خود ادامه دهند، زیرا زنجیره حیات به هر حال به غذا وابسته است.
اما هنوز نمی دانم که به راستی چرا باید کتابفروشی ها هم شامل تعطیلی شوند، آیا نمی توان کتاب را به عنوان غذای روح محسوب کرد و در کنار آنچه به شکم مربوط است نظر لطفی هم به مغز کرد؟ آنچه که آمار های جهانی نشان می دهد، در عصر پاندمی کرونا خرید فیزیکی کتاب رشد چشمگیری داشته است، انسان غربی که از فضای تفریحات و سرگرمی جدا شده و گرفتار خلوت خود گشته، به کتاب خواندن گرایش بیشتری نشان داده است و کوشیده با حضور در اماکن عرضه کتاب بخشی از تنهایی خود را پر کند.
همه می دانیم که فرهنگ امری مستمر و جاری است و نمی توان با بخشنامه و ابلاغیه جلوی جریان مدام فرهنگ را گرفت، و اینکه نشر و کتاب بدل به آخرین حلقه زنجیری گردد که در هر گونه انسداد و تعطیل، کرکره این بخش را پایین بکشیم، جز نادیده دریافت حقوق بخش عمده ای از شهروندان نیست.
سوءمدیریت یا رعایت پروتکل ها؟
مسئولین کتابفروشی ها تعطیلی مجدد کتابفروشی ها را غیرضرور دانسته و معتقدند کتابفروشی مکان فرهنگی است و عملا تجمعی رابه دنبال ندارد که احتیاج به تعطیلی آن باشد آن هم در حالی که هیچ بسته حمایتی ای کما فی السابق شامل حال خسارات اقتصادی اهالی این حوزه نمی گردد.
فضائلی مدیر کتابفروشی تریای ستاره ها در مصاحبه با خبرنگاران می گوید: با تعطیلی کتابفروشی ها هزینه های آن ها چگونه تامین گردد؟ کسی به این موضوع توجهی نمی کند. همکاران من چک برگشتی داشتند. اگر قرار به تعطیلی است یا کلا همه چیز را حتی بانک ها و راه پیگیری های اقتصادی و اقتصادی را هم تعطیل نمایند یا اینکه فقط اتفاقات غیر ضرور را تعطیل نمایند.
چراکه با اینطور تعطیل کردن فعلی به خود دولت هم آسیب زده می گردد، آسیب به کتابفروشی همان آسیب به دولت است و بار کاری و دردسر خود دولت و قوه قضاییه را هم زیاد می کند.
غلامرضاپور در این خصوص در مصاحبه با خبرنگاران می گوید: بیش ترین ظلم وجفای ستاد کرونا و دولت همین تعطیلی است آن هم در اوضاعی که در دوسال گذشته حوزه نشر در سراشیبی تندی بوده است و این میان به جای دستگیری از آن با اعمال تعطیلی ضربه می زنند.
چه بسیار کتابفروشی هایی که در این دوران جمع شدند و چه بسیار کتابفروشی های بزرگی که کوچک شدند. چراکه فروش مجازی هم خوب است، اما برای کتاب پاسخگو نیست و مخاطب برای ارتباط گیری و خرید کتاب احتیاج به لمس فیزیکی و تورق آن دارد.
غلامرضاپور در ادامه مصاحبه با خبرنگاران از کتابفروشی های دولتی می گوید که بودجه دولتی دریافت می نمایند و در ازای آسیب های دوران پاندمی کرونا وام های بلاعوض دریافت کردند و عنوان می کند که این موارد به کتابفروشی های خصوصی که وابسته به جایی نیستند و خودکفا هستند در کنار خسارت های ناشی از کرونا باز هم آسیب می زند.
رضائیان مدیر پاتوق کتاب اصفهان در مصاحبه با خبرنگاران علت تعطیلی کتابفروشی هارا داشتن نگاه اقلامی مسئولین و ستاد کرونا به کتاب قلمداد می کند و این مطلب را عنوان می کند که در واقع تعطیلی و آسیب به کتابفروشی، آسیب به کل فروش کتاب است.
در ادامه به افزایش اجاره کتافروشی ها با وجود تعطیلی ها و شرایط بد اقتصادی آن ها اشاره می کند و از عدم بسته های حمایتی برای این مدت خبر می دهد و می گوید حمایت های وعده داده شده دوره های تعطیلی قبلی فقط به طرح های فصلی خانه کتاب محدود شد.
وی همچنین خواهان اندیشیدن به تدابیری برای باز بودن فروشگاه های کتاب می گردد و معتقد است ابلاغیه تعطیلی کسبه آن هم پس از آزاد بودن سفر های نوروزی بی معنی بوده و می بایست پیش از این دوران اقداماتی انجام میشد و تدبیری اندیشیده میشد.
فرهاد تیمور زاده، مدیرمسئول و رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب علوم پزشکی دانشگاهی با بیان این مطلب که هر فعال حوزه نشر باید به تعطیلی کتاب فروشی ها واکنش نشان دهد اینطور می گوید که نمایندگان اتاق اصناف در نشست های ستاد مقابله با کرونا حضور داشتند و به نظر می رسد موضوع بی خطر بودن تداوم فعالیت کتاب فروشی ها در شرایط اوج گیری شیوع ویروس، مورد توجه آن ها نبوده است. به عنوان یک طبیب تاکید می کنم فعالیت کتاب فروشی ها در شرایط فعلی، خطری را ایجاد نمی کند.
حذف فرهنگی
محمد راهی دبیر انجمن کتابفروشان خوشه در مصاحبه با خبرنگاران می گوید: کتابفروشی کسب و کاری کم سود و دیر بازده است و در شرایط عادی هم اقتصاد ضعیفی دارند و اوضاع کرونا هم آن را تشدید کرد و بسکمک از کتابفروشی ها آسیب جدی دیدند و نتوانستند آن را جبران نمایند و همین امر موجب شد که در این دوران شاهد تعطیلی و ورشکستی کتابفروشی های باقدمتی باشیم. انتظار داشتیم کتابفروشی جز مشاغل سطح یک باشد، اما ما فرهنگ را در اولویت های حذف میگذاریم و همین که در تنگنا قرار میگیریم آن را حذف می کنیم. در حالی که گل و گیاه تزئینی فروشی جز مشاغل درجه یک است.
در ادامه وی از عدم وجود اطلاعیه یا وعده حمایتی ای در راستای تعطیلی های اخیر کتابفروشی ها اطلاع داد و ادامه داد که وام های وعده داده شده قبلی هم هنوز به کسی تعلق نگرفته اند و تنها حمایت موثر موجود همان طرح های فصلی خانه کتاب بودند که تا حدی و به صورت مقطعی برای کتابفروشی ها نقدینگی ایجاد کردند.
دبیر انجمن کتابفروشان خوشه اینطور ادامه داد: پیشنهاد ما این است که به جای تعطیلی، پروتکل هایی من جمله محدودیت تجمع گذاشته گردد به اینصورت که بر اساس متراژ فروشگاه تعداد مراجعه نماینده تنظیم گردد و فقط همان میزان از افراد اجازه حضور همزمان را داشته باشند. همچنین پیشبینی ها ضدعفونی و رعایت بهداشت را برای فعالیت فروشگاه ها درنظر بگیرند. چراکه مکان فرهنگی را نمی گردد تعطیل کرد و اصلا تجمع زیاد نمی گردد.
دلیل اصلی اعتراضات ما در وهله اول اقتصاد نبود، روی آوردن مردم در این دوران و اقبال جمعی به کتاب بود که موجب افزایش سرانه مطالعه شد. وقتی مردم الان این احتیاج را دارند نمی گردد نادیده گرفت. نادیده دریافت احتیاج مردم باعث سلب آرامش و امنیت روانی آن ها می گردد که نسبت به همه مسائل دیگر در اولویت است.
سرنوشت جامعه فرهیخته
با تصاویر و تعابیر موجود فهمیدن این موضوع چندان سخت نیست که علاوه بر نادیده دریافت کتابفروشان در قرنطینه اول و تعریف نکردن این شغل ذیل سطح بندی مشاغل در دوره بعدی و فعلی با کنار راندن آن ها و نگاه اقلامی به فرهنگ احتیاج فرهنگی مردم مورد بی توجهی قرار گرفته است؛ و این ها تصویر قربانی شدن کتابفروشی هارا به عنوان پاشنه آشیل بازار نشر را تداعی می کند که به تعبیر دقیق تر کل این بازار را دومینووار با خسارت و چالش و آسیب روبرو می کند.
کما اینکه با اندکی توجه بیش تر می توان راه حل ها و تمهیداتی برای فعالیت آن ها اندیشید؛ به گونه ای که علاوه بر رعایت همه اصول بهداشتی و پرئتکلی ستاد ملی کرونا، فشار های اقتصادی تشدید شده حاضر بر گرده این بازار بیش از این سنگینی اش را به رخ نکشد. این نکته هم حائز اهمیت است که کتابفروشی اساسا مکانی فرهنگی است و مراجعین آن تجمع وار نیستند و از قشر فرهیخته جامعه هستند.
با توجه به افزایش سرانه مطالعه در دوران پاندمی کرونا انتظار می رفت این فرصت را غنیمت شمرده و این رویای تحقق یافته جامعه را که لباس عمل بر تن نموده است را در جریانی فرهنگی و رسانه ای به تثبیت رسانید. اما به راستی این حجم از اصرار بر نادیده دریافت و حذف فرهنگ چه پیامد هایی می تواند در پی داشته باشد؟
منبع: خبرگزاری دانشجو